Podział majątku wspólnego małżonków – jak go dokonać?

Wraz z zawarciem małżeństwa między małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa. Oznacza to, że wszelkie przedmioty majątkowe stanowią własność obojga małżonków i nie podlegają podziałowi. Sytuację tę małżonkowie mogą uregulować poprzez zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, nazywanej dawniej intercyzą. Jak tego dokonać? O jakich kwestiach formalnych należy pamiętać?

Podział majątku wspólnego może zostać uregulowany zarówno przed ślubem, jak i w trakcie trwania małżeństwa. Umowa majątkowa, zawarta w formie aktu notarialnego, nie tylko określa, które przedmioty majątkowe należą do poszczególnych małżonków, ale także służy do ewentualnego rozszerzenia lub ograniczenia wspólności. Co istotne, tego rodzaju dokument jest kluczowy przy toczącym się postępowaniu rozwodowym bądź tzw. postępowaniu działowym. Wynikające z niego zapisy dokładnie wskazują, w jaki sposób podzielony ma zostać majątek rozstającego się małżeństwa, co upraszcza i przyspiesza postępowanie.

Co zalicza się do majątku wspólnego małżonków?

Ustawowa wspólność majątkowa obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe, jakie małżonkowie nabyli w czasie trwania związku małżeńskiego. W szczególności mowa tu o:

– pobranym wynagrodzeniu za pracę oraz dochodach uzyskiwanych przez małżonków z innych działalności zarobkowych,
– dochodach wynikających z majątku wspólnego oraz osobistego każdego z małżonków,
– środkach zgromadzonych na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
– kwotach składek zewidencjonowanych na subkoncie emerytalnym.

Pozostałe przedmioty tworzą tzw. majątek osobisty każdego z małżonków. Tu wyróżnić należy przede wszystkim takie elementy jak:

– przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej,
– przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (chyba że spadkodawca postanowił inaczej),
– przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego,
– przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
– przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, utratę zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
– przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia,
– prawa autorskie i prawa pokrewne,
– prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie.

Wspólność majątkowa małżeńska – zasady ogólne

Podstawową zasadą funkcjonowania wspólności majątkowej jest to, że oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, chyba że postanowią inaczej i uregulują tę kwestię w umowie majątkowej małżeńskiej. Nierówny udział może zostać również ustalony w postępowaniu działowym przed sądem. Ponadto, zawarcie tzw. intercyzy powoduje, że o przynależności poszczególnych przedmiotów do grupy majątku wspólnego lub osobistego, decyduje treść aktu notarialnego.

Ustanie wspólności majątkowej

Choć podział majątku małżonków może zostać uregulowany przed ślubem lub w trakcie małżeństwa, to jego zaistnienie ma miejsce dopiero po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej. Co ważne – nie musi to nastąpić dopiero wraz z prawnym zakończeniem związku, jego unieważnieniem lub wraz ze śmiercią jednego małżonka. Wspólność majątkowa ustaje także w przypadku:

– zawarcia umowy o rozdzielność majątkową,
– ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej,
– ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków,
– ogłoszenia upadłości w stosunku do jednego z małżonków,
– ustanowienia przez sąd separacji.

Jak dokonać podziału majątku małżonków?

Podziału majątku najłatwiej dokonać przez zawarcie przed wstąpieniem w związek małżeński lub już w jego trakcie, umowy majątkowej małżeńskiej. Dokument ten może dotyczyć podziału całego majątku wspólnego lub tylko jego części. Ponadto, w umowie mogą znaleźć się informacje o ewentualnych dopłatach z tytułu wyrównania udziałów. Zawarcie tego rodzaju ugody to najszybszy sposób rozdzielenia majątku i warto z niego skorzystać, nawet jeśli para w najbliższym czasie ma zamiar się rozwieść.

Często bywa jednak tak, że małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia w kwestii podziału majątku. Wówczas zmuszeni są wystąpić do sądu o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Tu istotne jest, by podać ważne okoliczności, które skłonią sąd do dokonania podziału. Mowa tu o takich zjawiskach jak np. nałogi jednego z małżonków czy skłonność do trwonienia wspólnego majątku.  Po ustanowieniu rozdzielności małżonkowie posiadają majątki osobiste oraz udziały w majątku wspólnym (w przypadku tego ostatniego podział może nastąpić na drodze sądowej lub przez zawarcie ugody między małżonkami).

Wniosek o podział majątku składa się do sądu właściwego dla położenia majątku wspólnego, a jeżeli wspólność majątkowa ustała na skutek śmierci jednego z małżonków – właściwym jest sąd spadku. Wnioskodawca zobowiązany jest do uiszczenia opłaty w wysokości 1000 złotych. Jeśli małżonkowie składają wniosek zawierający zgodny projekt podziału, wówczas opłata wynosi 300 złotych.