Legalizacja pobytu uchodźców z Ukrainy w Polsce

W ostatnim czasie Polska stała się miejscem docelowym dla wielu Ukraińców. W związku z tym pojawia się coraz więcej pytań dotyczących legalizacji pobytu uchodźców z Ukrainy oraz możliwości ich integracji z polskim społeczeństwem. W niniejszym artykule omówimy najważniejsze aspekty związane z legalizacją pobytu Ukraińców w Polsce.

Pobyt Ukraińców w Polsce. Kluczowe informacje dotyczące procesu legalizacji i zezwolenia na pobyt

Legalizacja pobytu uchodźców z Ukrainy to proces, który pozwala obywatelom Ukrainy na dłuższy, legalny pobyt na terytorium Polski. Na podstawie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, osoby te mają zapewniony legalny pobyt z mocy ustawy. Niezależnie od nowej specustawy mogą na dotychczasowych warunkach ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały, zaś osoby prowadzące w Polsce działalność gospodarczą i pracujące mogą uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy do 3 lat.

Kluczowe pytanie, jakie zadają sobie osoby zainteresowane legalizacją pobytu, brzmi: ile Ukrainiec może przebywać w Polsce? Odpowiedź na to pytanie zależy od sytuacji faktycznej pytającego. W przypadku pobytu krótkoterminowego, obywatele Ukrainy mogą przebywać na terytorium Polski bez wizy do 90 dni w ciągu 180 dni, jeśli przekroczyli granicę na podstawie tzw. paszportu biometrycznego. Osoby korzystające z ochrony uzupełniającej (posiadające PESEL UKR) korzystają z legalności pobytu wynikającej ze specustawy ds. obywateli Ukrainy. W momencie opublikowania tego artykułu na podpis prezydenta oczekuje uchwalona nowelizacja specustawy zgodnie z którą okres pobytu obywateli Ukrainy (i określonych członków ich rodzin) uznaje się za legalny co do zasady do 4 marca 2024 r. Dłuższy legalny pobyt zostanie dopuszczony do 31 sierpnia 2024 r. w przypadku: osób, które będą korzystać z wychowania przedszkolnego, będą realizować obowiązek szkolny (w tym również funkcjonujących w ukraińskim systemie oświaty) albo realizować obowiązek nauki, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców lub opiekunów; osób, które nie później niż w roku szkolnym 2022/2023 rozpoczęły naukę w branżowej szkole II stopnia, szkole policealnej lub szkole dla dorosłych, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców i opiekunów, oraz do 30 września 2024 r. w przypadku osób, które przystępują do egzaminu maturalnego w terminie poprawkowym, a jeżeli te osoby są małoletnie – również ich rodziców i opiekunów.

Osoby, które posiadają PESEL UKR i wystąpią o zezwolenie na pobyt czasowy w związku z wykonywana pracą (zwykłe zezwolenie, tzw. blue card) lub prowadzoną działalnością gospodarczą uzyskają zezwolenie na pobyt czasowy, które może zostać wydane na okres do 3 lat. 

Na podstawie specustawy ds. obywateli Ukrainy wszyscy przebywający w Polsce Ukraińcy (również Ci przebywający w Polsce przed wojną) mają dostęp do rynku pracy i nie muszą uzyskiwać zezwolenia na pracę. Pracodawca ma jednak obowiązek zgłosić wykonywanie pracy takiego cudzoziemca (ale jest to obowiązek pracodawcy, a nie cudzoziemca). 

Dokumenty wymagane w związku z pobytem Ukraińców w Polsce

W tej części artykułu przedstawiamy główne rodzaje dokumentów, które Ukraińcy muszą zgromadzić, aby ubiegać się o zezwolenie na pobyt w Polsce. Omawiamy również kwestie związane z kartą stałego pobytu, a także kartą Polaka i zezwoleniem na pobyt stały.

W zależności od celu pobytu oraz rodzaju zezwolenia, o które ubiega się Ukrainiec, wymagana dokumentacja może się różnić. Poniżej przedstawiamy najważniejsze kategorie dokumentów, które należy przedłożyć w odpowiednich przypadkach:

1. Praca: Aby uzyskać zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na pracę, Ukraińcy muszą przedłożyć umowę o pracę/zlecenie/dzieło z pracodawcą oraz tzw. załącznik nr 1 uzupełniany przez pracodawcę; 
2. Studia: Osoby ubiegające się o zezwolenie na pobyt czasowy ze względu na naukę na polskiej uczelni powinny przedstawić dokument potwierdzający przyjęcie na studia lub uczestnictwo w innym programie naukowym w Polsce.
3. Działalność gospodarcza: Ukrainiec, który prowadzi działalność gospodarczą w Polsce, powinien dostarczyć wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz plan działalności gospodarczej na terenie Polski, dokumenty podatkowe i firmowe, oraz business plan jeśli działalność jest prowadzona krócej niż 2 lata lub nie przynosi określonego dochodu; 
4. Małżeństwo z obywatelem Polski: W celu uzyskania zezwolenia na pobyt czasowy na podstawie małżeństwa, należy przedłożyć akt małżeństwa oraz dowód tożsamości małżonka posiadającego obywatelstwo polskie.

Jeśli chodzi o kartę stałego pobytu, można ją uzyskać po spełnieniu określonych warunków, takich jak ciągły pobyt w Polsce przez co najmniej 5 lat i znajomość j. polskiego na poziomie b1 (jest to tzw. zezwolenie rezydenta długoterminowego UE). W celu ubiegania się o kartę stałego pobytu, konieczne jest przedłożenie dokumentu potwierdzające nasze miejsce zamieszkania (np. wydruk księgi wieczystej nieruchomości, z której wynika, że jesteśmy właścicielem nieruchomości, umowa najmu lokalu) oraz dokumentów potwierdzających posiadanie środków do życia. 

Karta Polaka to dokument umożliwiający legalizację pobytu Ukraińców w Polsce, jeśli wykazują polskie pochodzenie. Przyznawana jest na podstawie dowodów polskiego pochodzenia oraz znajomości języka polskiego. Karta Polaka ułatwia pobyt Ukraińców w Polsce, dając dostęp do niektórych uprawnień przysługujących Polakom. Osoby posiadające Kartę Polaka lub polskie pochodzenie (rozumiane, że co najmniej jeden rodzic, dziadek/babcia, lub oboje pradziadków było narodowości polskiej) mogą składać wniosek o zezwolenie na pobyt stały.