Kolekcjonerskie dowody osobiste i naklejki na legitymację studencką. Czy ich posiadanie jest karalne?

W sieci znaleźć można mnóstwo ofert z „kolekcjonerskimi hologramami do legitymacji” a nawet „kolekcjonerskimi dowodami osobistymi”. Na stronach oferentów czytamy, że sprzedają oni przedmioty kolekcjonerskie lub rekwizyty teatralne. „Rekwizyty” te można jednak spersonalizować wpisując własne dane, przez co otrzymujemy dokument identyczny z urzędowym. Sprzedawcy świadomi są, iż sprzedawane przez nich produkty naruszają polski porządek prawny, gdyż zastrzegają np. iż nie popierają nielegalnego wykorzystywania sprzedawanych przez siebie produktów. Niepisany cel sprzedaży tych rekwizytów zdaje się być jednak wiadomy. Co grozi kupującemu kolekcjonerski dowód osobisty? Czy kolekcjonerskie naklejki na legitymacje są nielegalne?

Polski kodeks karny przewiduje karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku za podrabianie, przerabianie lub używanie za autentyczny podrobionego lub przerobionego dokumentu. Za dokument uważany jest zaś każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne (art. 115 §14 kodeksu karnego). Zgodnie z definicją kodeksową, za dokument uznać należy zatem dowód osobisty, który zgodnie z ustawą z dnia 6 sierpnia 2010 roku o dowodach osobistych stwierdza tożsamość i obywatelstwo polskie, jak i legitymację studencką, która potwierdza m.in. prawo do korzystania z obniżonych cen usług i biletów.

Czyny karalne według obowiązującego prawa

Karalnymi, w rozumieniu art. 270 §1 Kodeksu karnego, są następujące czyny:

– przerabianie dokumentu, w celu użycia za autentyczny – z tą formą przestępstwa mamy do czynienia, gdy sprawca posiadając oryginalny dokument dokonuje w nim zmian np. przekleja zdjęcie, zmienia dane osobowe, datę ważności;
– podrabianie dokumentu – to tworzenie fałszywego dokumentu od podstaw;
– posługiwanie się podrobionym lub przerobionym dokumentem – z tym przestępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś wcześniej podrobił lub przerobił dokument, a my mając świadomość takiego działania osoby trzeciej wykorzystujemy podrobiony lub sfałszowany dokument.

Wszystkie powyższe zachowania karane są jeżeli sprawca działa w celu użycia dokumentu za autentyczny (np. celem wylegitymowania się przy przekraczaniu granicy, kontroli policyjnej). Nie ma zatem przestępstwa jeżeli „podrabianie” lub „przerabianie” dokumentu służy np. celom edukacyjnym, szkoleniowym.

Kiedy korzystanie z „kolekcjonerskich dokumentów” jest dozwolone?

Wracając do wymienionych na początku dowodów – rekwizytów czy kolekcjonerskich naklejek na legitymację – nie będziemy mieli do czynienia z przestępstwem, gdy dokument rzeczywiście został nabyty w celu używania na planie filmowych lub na scenie teatralnej bądź stanowi  element kolekcji, jednakże jeśli okaże się że posiadacz posłużył się dokumentem i wylegitymował się celem np. potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego lub przykleił zakupioną naklejkę na swoją nieważną już legitymację i zakupił dzięki temu tańszy bilet – wtedy sprawcy grozi kara. Co istotne, w tym drugi przypadku możemy mieć do czynienia również z przestępstwem z art. 286 §1 kodeksu karnego, to jest oszustwem. Przepis ten stanowi, że kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadza inną osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, podlega karze. Konsekwencje mogą być zatem poważne, gdyż oszustwo zagrożone jest karą do 8 lat pozbawienia wolności.

Czy posiadanie kolekcjonerskiego dowodu osobistego lub nalepki na legitymację nie będzie nigdy podlegać karze? Nie, kodeks karny w art. 270 §3 przewiduje jedno z niewielu karalnych przygotowań do popełnienia przestępstwa. Stanowi on, iż kto czyni przygotowania do przestępstwa określonego w §1 podlega karze. Za przygotowanie można zaś uznać samo posiadanie podrobionego dokumentu celem użycia go w przyszłości za autentyczny np. posiadanie przez kierowcę podrobionego prawa jazdy celem posłużenia się nim w razie kontroli policji. To zatem od okoliczności i zachowania sprawcy zależy, czy w razie przyłapania osoby z podrobionym/przerobionym dokumentem, czyn ten będzie podlegać karze.