Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności (DPO) w prawie karnym skarbowym.
Czym jest i czy warto z niego skorzystać?

Czy warto wnosić o zezwolenie na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej skarbowej (dalej również jako „DPO”) w sprawie przed urzędem skarbowym (naczelnikiem urzędu skarbowego) lub innym finansowy organem postępowania (naczelnikiem urzędu celno-skarbowego, Szefem Krajowej Administracji Skarbowej)? Co można zyskać, a co stracić godząc się na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności?

Każda sprawa karno-skarbowa jest inna i każdą należy rozważać osobno. Nie ma dwóch „takich samych” spraw tak jak nie ma dwóch takich samych osób, dlatego też nie można z góry założyć, że zawsze warto skorzystać z DPO. Każda indywidualna sprawa będzie wymagała oceny i analizy. W szacowaniu korzyści i ryzyk pomocne będą poniższe informacje nt. tego, czym jest dobrowolne poddanie się odpowiedzialności.

Warunki zgody na DPO

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności zostało ujęte w kodeksie karnym skarbowym jako jeden ze środków karnych (art. 22 §2 pkt 1 kodeksu karnego skarbowego). Nie jest to zabieg przypadkowy i ustawodawca celowo nie uznał go jedynie za tryb postępowania zakończony ukaraniem sprawcy. Jak już wcześniej wspomniałem, z dobrowolnym poddaniem się odpowiedzialności nie wiąże się ukaranie sprawcy. Musi on jednak uprzednio wykonać następujące obowiązki:

1. uiścić w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności (najczęściej jest to po prostu zapłata zaległego podatku),
2. uiścić kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony
   (tu zwracam szczególną uwagę na zwrot „kwota odpowiadająca” – nie jest to bowiem grzywna a równowartość grzywny),
3. wyrazić zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie w jakim przepadek jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia przedmiotów – uiścić ich równowartość pieniężną
   (zgoda na przepadek jest obligatoryjna, dotyczy zwłaszcza przedmiotów pochodzących z przestępstwa skarbowego),
4. uiścić co najmniej zryczałtowana równowartość kosztów postępowania.

Korzyści z DPO

Z zastosowaniem omawianej instytucji wiąże się więc wiele obowiązków finansowych. Dlatego też, jest ona często pod tym względem równie dolegliwa jak orzekana przez sąd kara. Co jednak zyskujemy korzystając z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności? Po pierwsze – pewność. Wnioskując o DPO mamy wpływ na to jak potoczą się losy naszej sprawy i jesteśmy w stanie przewidzieć końcowy skutek postępowania. Jest to istotne dla planowania i płynności finansowej – zwłaszcza przedsiębiorców. W odróżnieniu od procesu karnego, w którym orzeczenie o karze, wysokość ewentualnej grzywny czy kosztów postępowania nie są pewne i pozostają nieznane do dnia wyrokowania, w przypadku DPO od momentu poczynienia uzgodnień z finansowym organem postępowania do rozstrzygnięcia sądu – wiemy co nas czeka i ile będziemy musieli zapłacić. Ostatnim, ale z punktu widzenia prawnika – najważniejszym benefitem płynącym z wykorzystania dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, jest brak wpisu do Krajowego Rejestru Karnego. Tym właśnie (przede wszystkim) różni się DPO od dobrowolnego poddania się karze, że dolegliwości, którym poddany jest sprawca nie są karą w rozumieniu przepisów karnych. Skoro zaś, nie mamy do czynienia z karą, nie następuje wpis do rejestru karnego, a przez to sprawca nie jest uznawany za osobę karaną. Pomimo popełnienia czynu zabronionego otrzyma on więc tzw. zaświadczenie  o niekaralności (oczywiście, jeżeli uprzednio nie został skazany za inny czyn zabroniony). Jest to niezwykle istotne zwłaszcza dla tych osób, które zasiadają lub planują obejmować stanowiska w organach spółek lub wykonują albo chcą wykonywać pracę, która wymaga przedstawienia zaświadczenia o niekaralności. Kolejnym pozytywnym skutkiem skorzystania z DPO, związanym z uiszczeniem równowartości grzywny i brakiem wpisu do Krajowego Rejestru Karnego jest brak wystąpienia recydywy skarbowej w przypadku popełnienia kolejnego czynu zabronionego. Skoro bowiem sprawca nie zostaje skazany na grzywnę i nie ponosi kary – nie jest wpisywany do rejestru karego. W praktyce oznacza to, że w przypadku ponownego popełnienia czynu zabronionego nie będzie traktowany jako recydywista karnoskarbowy.

Wady DPO

Jakie są zatem minusy takiego postepowania? Głównym minusem tego postępowania jest zasadniczy brak możliwości prowadzenia obrony. Skoro bowiem już na etapie postępowania przygotowawczego decydujemy się skorzystać z DPO, musimy wypełnić wszystkie warunki i nie możemy korzystać z wszystkich dostępnych w procesie narzędzi. Postępowanie to jest również często kosztowne – wszystkie finansowe obowiązki muszą być spełnione jeszcze przed rozstrzygnięciem sądu, co daje mało czasu na przygotowanie się strony to dużego często wydatku. W wielu – zwłaszcza oczywistych przypadkach, nie będzie to jednak duża niedogodność i strata, a korzyści płynące z DPO będą przewyższać wymienione przykładowo „minusy” DPO. Decyzję o skorzystaniu z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności warto poprzedzić analizą sprawy oraz zabezpieczeniem finansowym. W wielu przypadkach będzie to korzystne i szybkie rozwiązanie sporu.

Na koniec warto zaznaczyć, że nie można mylić tej instytucji ze znanym z postępowania karnego dobrowolnym poddaniem się karze. Inne są bowiem skutki dobrowolnego poddania się karze, w przypadku którego dochodzi jedynie do skrócenia postępowania karnego i uzgodnienia kary, a które nie ma wpływu na dalsze skutki ukarania. W przypadku postępowania w sprawie dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie mamy do czynienia z „karą” w rozumieniu prawa karnego (choć bywa, że jego skutki są równie dotkliwe jak kara). Bardziej szczegółowo o wymaganiach przy DPO w kolejnym wpisie na blogu – Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności w prawie karnym skarbowym cz.2.

Treść przepisów kodeksu karnego skarbowego:
http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19990830930/U/D19990930Lj.pdf