Brak kontaktu z dzieckiem a alimenty

Często klienci zadają pytanie: czy mogę nie płacić alimentów jeśli żona/mąż blokuje kontakty z dzieckiem? Kiedy ustaje obowiązek płacenia alimentów?

Istniejący obowiązek alimentacyjny nie ustaje, ani nie podlega zawieszeniu w przypadku nieutrzymywania kontaktów pomiędzy dzieckiem (dziećmi), a rodzicem, na którym ciąży obowiązek alimentacyjny. (innymi słowy: jest niezależny od utrzymywania, bądź nieutrzymywania kontaktów).

W sytuacji, gdy matka dziecka (której powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej) utrudnia ojcu dziecka (któremu władza rodzicielska została ograniczona) kontakt z dzieckiem, ojciec dziecka może skorzystać z uprawnień przewidzianych w art. 598¹⁵ i nast. kodeksu postępowania cywilnego regulujące zasady egzekucji kontaktów z dzieckiem. Nie jest on natomiast uprawniony do powstrzymywania się od uiszczania alimentów. Dlatego też, alimenty dotyczące okresu, kiedy pomiędzy ojcem a dzieckiem nie były utrzymywane kontakty są należne, chyba że wystąpiły inne okoliczności, które doprowadziły do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. Orzeczenie sądu stwierdzające wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego z datą wsteczną (co jednak nie jest standardową praktyką) pozwoliłoby na częściowe uchylenie się od obowiązku zapłaty alimentów.

Brak kontaktu z dziećmi a alimenty – wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego

Ustawodawca i praktyka sądowa rozróżnia kilka podstaw, gdy ustaje obowiązek alimentacyjny. W konkretnej sytuacji, każdy z nich może być podstawą do ubiegania się o stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego.

Jak trafnie podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z 14.05.2002 r., V CKN 1032/00, LEX nr 55514: „Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie określa w sposób definitywny chwili (lub zdarzenia), w której ustaje obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka”. Zdaniem sądu: „Oznacza to, że zarówno sam fakt osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, jak i uzyskiwanie przez nie środków finansowych z tytułu pracy zawodowej, renty inwalidzkiej czy zasiłku dla bezrobotnych, nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego ciążącego na rodzicach”.

Wykładnia gramatyczna art. 133 § 1 k.r.o. pozwala na wyciągnięcie wniosku, zgodnie z którym obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka wygasa z chwilą, kiedy jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie lub kiedy dochody z majątku dziecka wystarczają na jego utrzymanie i wychowanie. Trudno jest wskazać konkretne zdarzenie oraz ścisłą datę, kiedy ustał obowiązek alimentacyjny. Usamodzielnianie się dziecka stanowi proces ciągły, składający się z wielu zdarzeń pozwalających na osiągnięcie stanu, kiedy to dziecko może utrzymać się samodzielnie. Jednorazowe dochody nie pozwalają na stwierdzenie wystąpienia przedmiotowej przesłanki. Sąd orzekający o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego bierze pod uwagę stan faktyczny z chwili wyrokowania. (cytat z J. Jędrejek Grzegorz, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz do art. 133 KRO, WKP 2017).

Dzieci pełnoletnie

W przypadku dzieci pełnoletnich wyróżniono dodatkowe przesłanki, których wystąpienie daje możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego względem dzieci.

Przesłankę pierwszą stanowi nadmierny uszczerbek majątkowy dla rodziców spowodowany spełnieniem obowiązku alimentacyjnego. Uznaje się, że nie można na rodziców nakładać obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletnich dzieci kosztem zdrowia czy też popadnięcia w ubóstwo. Druga przesłanka występuje wówczas, gdy dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Jak trafnie podkreśla W. Stojanowska: „Nie ma przeszkód, aby rodzice powołali się na obie te przesłanki. W praktyce może wystąpić zbieg tych dwóch podstaw do «uchylenia się od świadczeń alimentacyjnych” (W. Stojanowska [w:] W. Stojanowska, M. Kosek, Nowelizacja prawa rodzinnego, s. 301).

Wykazanie powyżej wskazanych podstaw – w zależności od konkretnego przypadku – może stanowić podstawę do skutecznego uchylenia się od obowiązku uiszczenia alimentów. Nie będzie nią jednak fakt nieutrzymywania kontaktów z dzieckiem.